มูลนิธิไทยรักษ์ป่า มูลนิธิเพื่อการรักษาป่าไม้อย่างยั่งยืน
(https://thairakpa.org/wp-content/uploads/2020/07/Logo_%E0%B8%A1%E0%B8%B9%E0%B8%A5%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%98%E0%B8%B4%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B9%8C%E0%B8%9B%E0%B9%88%E0%B8%B2-2.jpg)
เกี่ยวกับมูลนิธิไทยรักษาป่า ร่วมสร้างสามัญสำนึกรักษา ฟื้นฟูระบบนิเวศอย่างยั่งยืน
มูลนิธิไทยรักษาป่า จัดตั้งขึ้นจากเป้าหมายของเอ็กโก กลุ่ม ที่จะช่วยเหลือการอนุรักษ์สภาพแวดล้อมรวมทั้งป่าต้นน้ำที่สำคัญของประเทศให้กำเนิดความยั่งยืนมั่นคง เพื่อร่วมเป็นส่วนใดส่วนหนึ่งสำหรับในการสืบต่อพระราชปณิธานของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูเขาไม่พลอดุลยเดชะมหาราช บรมที่นาถบพิตร รัชกาลที่ 9 และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชแม่พันปีหลวง ที่ทรงมีพระราชหฤทัยจริงจังเป็นอย่างมากต่อการอนุรักษ์ป่า
มูลนิธิไทยรักษ์ป่าคาดหมายเป็นส่วนหนึ่งที่จะผลักดันให้เกิดความร่วมแรงร่วมใจสำหรับในการสร้างเครือข่ายการปลูกสามัญสำนึกที่ความรักษ์ป่า โดยร่วมมือและส่งเสริมโครงข่ายต่างๆตลอดจนส่งเสริมการมีส่วนร่วม
แผนการของมูลนิธิไทยรักษ์ป่า
- ด้านการสร้างความแข็งแรงเครือข่ายชุมชน
การทำงานระดับเครือข่ายแถบที่ลุ่ม สร้างความเป็นเจ้าของร่วมในทรัพยากรธรรมชาติ ดิน น้ำ ป่าในแถบที่ลุ่มร่วมกัน เกิดความแข็งแรงสำหรับการบริหารจัดการ อันเป็นการดูแลรักษาทรัพยากรป่าไม้อย่างยั่งยืน
- ด้านการปลูกสามัญสำนึกเยาวชนรวมทั้งสามัญชน
การนำวิชาความรู้และความงามของป่ามาเป็นแหล่งทำความเข้าใจ โดยการพัฒนาทางเพื่อผู้คนเดินทางเข้าพบธรรมชาติ ทำให้เกิดจุดเริ่มของความรักแล้วก็แหนหวงทรัพยากรธรรมชาติ
- ด้านการอนุรักษ์และรักษาและฟื้นฟู
"คนอยู่ได้ ป่าอยู่ได้" คือหลักการสำคัญของแผนการฯ โดยมุ่งสร้างความเข้มแข็งรวมทั้งส่งเสริมคุณภาพชีวิต มูลนิธิไทยรักษ์ป่า กับสนับสนุนให้ชุมชนดูแลรักษาและอยู่ร่วมกับป่าอย่างยั่งยืน
ความสำคัญของป่าต้นน้ำในระบบน้ำฝนและก็การอนุรักษ์และรักษาน้ำ
ป่าต้นน้ำ เป็นผืนป่าในพื้นที่สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 700 เมตรขึ้นไป เป็นต้นกำเนิดของแม่น้ำลำธารที่หล่อเลี้ยงพื้นที่ราบลุ่มตอนล่าง และเป็นต้นทางของน้ำสะอาดที่จำเป็นจะต้องต่อทุกชีวิต ไม่ว่าจะเป็นคน สัตว์ หรือพืช
ป่าต้นน้ำปฏิบัติภารกิจเปรียบเสมือน "โรงงานผลิตน้ำจืดธรรมชาติ" สถานที่ทำงานอย่างไม่มีทางหยุด ด้วยขั้นตอนการดูดซึม เก็บกัก รวมทั้งปล่อยน้ำอย่างสม่ำเสมอ ช่วยรักษาความชุ่มชื้นของระบบนิเวศ และควบคุมลักษณะภูมิอากาศให้สุภาพ
(https://thairakpa.org/wp-content/uploads/2025/03/2545-01-ae%E2%88%9A%E2%80%93%E2%80%A1%E2%88%91aeoe.webp)
จุดสำคัญของป่าต้นน้ำต่อระบบนิเวศและก็การกักเก็บน้ำธรรมชาติ
ป่าต้นน้ำ คือ พื้นที่ป่าไม้ที่อยู่บริเวณต้นน้ำ มักอยู่ในพื้นที่สูงหรือแนวเขาที่เป็นแหล่งเกิดของแม่น้ำสายหลัก หน้าที่สำคัญของป่าต้นน้ำมีหลายประการ ดังนี้
1. กระบวนการดูดซับและกักเก็บน้ำฝนของป่าต้นน้ำ
เมื่อฝนตกลงมา พืชและต้นไม้ในป่าจะช่วยชะลอการไหลของน้ำฝน เรือนยอดของต้นไม้สามารถดักน้ำฝนได้ถึง 20-30% ที่เหลือจะไหลลงสู่พื้นดิน โดยระบบรากของพืชรวมทั้งชั้นสารอินทรีย์บนพื้นป่าจะทำหน้าที่เหมือนฟองน้ำธรรมชาติ ดูดซับน้ำฝนแล้วก็เบาๆปลดปล่อยออกมาอย่างสม่ำเสมอจากภาพอธิบายจะมีความคิดเห็นว่า ป่าต้นน้ำประกอบด้วยพืชหลากหลายชนิด โดยมีราก ใบไม้ รวมทั้งซากพืชทับถมกันเป็นชั้นครึ้มบนพื้นป่า ช่วยให้น้ำฝนซึมลงดินช้าๆแทนที่จะไหลหลากไปอย่างเร็วจนเกิดน้ำท่วมกระทันหัน ป่าต้นน้ำที่บริบูรณ์สามารถเก็บกักน้ำได้มากถึง 2-3 เท่าของน้ำฝนที่ตกลงมาในพื้นที่
2. บทบาทของพรรณไม้สำหรับการอนุรักษ์น้ำและควบคุมการไหลของน้ำ
พรรณไม้ในป่าต้นน้ำมีความมากมายหลากหลายและแต่ละจำพวกมีบทบาทแตกต่างกันในการอนุรักษ์น้ำ
ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ (500 ชนิด): รากแก้วหยั่งลึกช่วยเจาะชั้นดินและหิน ทำให้น้ำซึมลงสู่ชั้นใต้ดินได้ดี
พืชพื้นข้างล่าง (18,000 ประเภท): ช่วยปกคลุมดิน คุ้มครองปกป้องการชะล้างพังทลาย
กล้วยไม้และก็พืชอิงอาศัย (1,000 ชนิด): ช่วยดักจับความชื้นในอากาศ
พืชเชื้อสายมอสและไลเคน (2,000 จำพวก): เปรียบฟองน้ำขนาดเล็ก สามารถซับน้ำได้มากกว่าน้ำหนักตัวหลายเท่า
3. ระบบน้ำบาดาลรวมทั้งการเติมน้ำลงสู่ชั้นหินอุ้มน้ำ
น้ำฝนที่ซึมผ่านชั้นดินในป่าต้นน้ำจะถูกกรองให้สะอาดและก็เบาๆไหลซึมออกลงสู่ชั้นหินซับน้ำใต้ดิน (Aquifer) ซึ่งเป็นแหล่งน้ำสำรองตามธรรมชาติ จากภาพจะมีความเห็นว่ามีชั้นหินซับน้ำใต้ดินที่เก็บกักน้ำไว้ถึง 60,000 ชนิด และก็ยังมีสัตว์ใต้ดินอีกกว่า 350 จำพวกที่อาศัยอยู่ในระบบนิเวศใต้ดินนี้ น้ำที่ถูกเก็บเอาไว้ภายในชั้นหินอุ้มน้ำจะเบาๆไหลซึมมาเป็นน้ำพุ ตาน้ำ หรือน้ำซำ แปลงเป็นแหล่งกำเนิดของลำธารรวมทั้งแม่น้ำ ทำให้มีน้ำไหลตลอดทั้งปีถึงแม้ในช่วงฤดูแล้ง
4. ผลพวงจากการสูญเสียพื้นที่ป่าต้นน้ำต่อระบบน้ำธรรมชาติ
การตัดต้นไม้ทำลายธรรมชาติ การบุกรุกพื้นที่เพื่อทำสวน และการพัฒนาที่ไม่คำนึงถึงระบบนิเวศ ทำให้เกิดผลเสียและไม่ดีต่อป่าต้นน้ำรวมทั้งระบบน้ำธรรมชาติอย่างรุนแรง
5. การปรากฏอุทกภัย-น้ำแล้งจากการสูญเสียป่าต้นน้ำ
เมื่อป่าต้นน้ำถูกทำลาย ความรู้ความเข้าใจสำหรับในการกักเก็บน้ำจะต่ำลงอย่างมาก น้ำฝนจะไหลล้น มูลนิธิไทยรักษ์ป่า อย่างเร็วลงสู่พื้นที่ต่ำ กระตุ้นให้เกิดน้ำท่วมกระทันหันในฤดูฝน ในตอนที่ในฤดูแล้ง จะเกิดภาวะขาดน้ำอย่างรุนแรง เนื่องจากไม่มีการกักเก็บน้ำไว้ในระบบ งา นวิจัยจากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์พบว่า พื้นที่ที่มีป่าต้นน้ำถูกทำลายไปๆมาๆกกว่า 50% จะเกิดน้ำหลากร้ายแรงในช่วงฤดูฝนรวมทั้งขาดน้ำในช่วงฤดูแล้งมากขึ้นถึง 3-5 เท่า เมื่อเทียบกับพื้นที่ที่ยังมีป่าต้นน้ำบริบูรณ์
6. ความเคลื่อนไหวคุณภาพน้ำและผลต่อระบบนิเวศทางน้ำ
เว้นแต่ปัญหาจำนวนน้ำแล้ว การสูญเสียป่าต้นน้ำยังมีผลต่อคุณภาพน้ำด้วย น้ำที่ไหลผ่านพื้นที่เกษตรกรรมมักแปดเปื้อนสารเคมีและก็ขี้ตะกอนดิน เมื่อไม่มีป่าคอยกรองและดักจับสิ่งกลุ่มนี้ น้ำในแม่น้ำลำน้ำจึงมีคุณภาพลดลง มีผลเสียต่อสิ่งมีชีวิตในน้ำรวมทั้งการใช้ประโยช์จากมนุษย์ งานศึกษาของกรมอุทยานแห่งชาติพบว่า แม่น้ำที่มีต้นน้ำอยู่ในเขตพื้นที่ป่าบริบูรณ์จะมีค่าออกสิเจนละลายน้ำ (DO) สูงกว่า และมีปริมาณขี้ตะกอนแขวนลอยต่ำกว่าแม่น้ำที่มีต้นน้ำจากพื้นที่เกษตรกรรมหรือพื้นที่ที่ป่าถูกทำลาย
ป่าต้นน้ำเป็นระบบนิเวศที่มีความหมายเป็นอย่างมากต่อการอนุรักษ์น้ำฝนตามธรรมชาติ มูลนิธิไทยรักษ์ป่า (https://thairakpa.org/) ปฏิบัติภารกิจเหมือนโรงงานผลิตน้ำจืดที่ดูดซับ เก็บกัก แล้วก็เบาๆปล่อยน้ำออกมาอย่างสม่ำเสมอ การสูญเสียพื้นที่ป่าต้นน้ำทำให้เกิดปัญหาน้ำหลาก น้ำแล้ง และก็การขาดแคลุกลี้ลุกลนน้ำ
การอนุรักษ์และรักษาและฟื้นฟูป่าต้นน้ำจึงเป็นสิ่งจำเป็นเร่งด่วน โดยจำเป็นต้องอาศัยความร่วมแรงร่วมใจจากทุกภาคส่วน อีกทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และชุมชนแคว้น รวมทั้งการนำเทคโนโลยีและสิ่งใหม่มาดัดแปลงอย่างเหมาะควร
ในบริบทของความเคลื่อนไหวลักษณะของอากาศ ป่าต้นน้ำยิ่งทวีความสำคัญเยอะขึ้น ในฐานะกลไกธรรมชาติที่ช่วยเพิ่มความยืดหยุ่นให้กับระบบนิเวศและก็บรรเทาผลกระทบจากภัยอันตรายทางทะเล
(https://thairakpa.org/wp-content/uploads/2025/05/blog-may-2.webp)
การลงทุนสำหรับเพื่อการสงวนป่าต้นน้ำจึงไม่ใช่เพียงแค่การลงทุนเพื่อสภาพแวดล้อม แต่ว่าเป็นการลงทุนเพื่อความมั่นคงและยั่งยืนทางทะเล มูลนิธิไทยรักษ์ป่า และก็อาหารของประเทศในระยะยาว
เครดิตบทความ https://thairakpa.org/ (https://thairakpa.org/)